Το αφιέρωμα αυτό είναι μέρος μιας πολύχρονης προσπάθειας να παρουσιαστεί σταδιακά το διάσπαρτο πληροφοριακό υλικό που αφορά τις ελληνικές περιοχές όσον αφορά το χορό τους. Τα κείμενα, οι εικόνες, οι μουσικές και τα άλλα στοιχεία που έχουμε συγκεντρώσει είναι τόσο πολλά που μόνο με διαδοχικές και ετερόκλητες εκδόσεις θα μπορούσαν να δοθούν. Διάφορα τεύχη ή αφιερώματα του περιοδικού “Παράδοση και τέχνη”, βιβλία, λευκώματα, δίσκοι, CD-ROM, σημειώσεις που συνοδεύουν σεμινάρια, συμπληρώνουν και επεκτείνουν την “Εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού χορού” καθώς και το εγχειρίδιο “Ο κόσμος του ελληνικού χορού” με το οποίο ξεκίνησε η όλη προσπάθεια το 1980.

    Βλέποντας ότι η ελληνική βιβλιογραφία – αλλά και η διεθνής – επικεντρώνεται στο χορό σαν κίνηση, θελήσαμε να επανατοποθετήσουμε το θέμα. Με δυο λόγια, να καταδείξουμε ότι ο χορός είναι κάτι πολύ περισσότερο από κίνηση.

    Υπάρχουν βιβλία όπου καταγράφονται τα βήματα του κάθε χορού, περιοδικά όπου κυριαρχούν φωτογραφίες και ειδήσεις, κριτικές όπου εκθειάζεται ο πρωτοποριακός χαρακτήρας της κάθε παράστασης, βιογραφίες των μεγάλων χορευτριών, βαθυστόχαστες αναλύσεις των μεγάλων ρευμάτων στη χορογραφία. Δίπλα σ’ αυτά βέβαια συνεχίζεται η εδώ και δύο αιώνες ανανεωνόμενη προσφορά πρακτικών οδηγών με τις ποζισιόν του μπαλέτου ή τις χρήσιμες ασκήσεις. Ολα αυτά βέβαια είναι απόλυτα απαραίτητα – άλλωστε αυτά ζητάει ο κόσμος – όμως κάτι φαίνεται να λείπει.

    Στο πανόραμα της βιβλιογραφίας δεν πρέπει να ξεχάσουμε τα αμέτρητα βιβλία με τίτλο “Ιστορία του χορού”, ούτε βέβαια τα πρακτικά συνεδρίων και τα λίγα ειδικευμένα περιοδικά με ερευνητικές εργασίες. Διαβάζοντάς τα ξεφεύγει πράγματι κανείς από την έμμονη ιδέα της ταύτισης του χορού με την κίνηση. Ομως πολύ σπάνια ικανοποιείται βρίσκοντας τη σύνδεση ανάμεσα στις κινήσεις του χορεύοντος σώματος και στην οργάνωση του χορευτικού χώρου. Σπανιότατα έχει να κάνει με έννοιες (και όχι με απλοϊκότατους “συμβολισμούς”), με έννοιες κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές, ψυχολογικές.

    Είναι σαν να μην κατάλαβαν οι ερευνητές του χορού ότι έχουν σαν αντικείμενο μια τέχνη. Την τέχνη ή την ασκείς, οπότε είσαι καλλιτέχνης, ή τη μελετάς, οπότε είσαι ιστορικός της τέχνης. Είναι λοιπόν τόσο δύσκολο να πάρουμε παράδειγμα από τη ζωγραφική, τη μουσική ή το θέατρο; Γιατί οι δικές μας μελέτες να μην έχουν ανάλογο βάθος και εύρος; Γιατί να μην ανήκουμε κι εμείς στους ιστορικούς της τέχνης; Είναι σαν να ασχολείται κανείς συνέχεια με την τεχνική της πινελιάς, με τα υλικά του ζωγράφου και τις περιπέτειες της ζωής του, αντί να βλέπει τι αντικατοπτρίζουν οι πίνακές του.

    Με ένα τέτοιο σκεπτικό συνεχίζουμε τη σειρά των αφιερωμάτων στρέφοντας σήμερα την προσοχή μας στην Κύπρο. Διαπιστώνουμε ότι οι Κύπριοι, πιο μεθοδικοί πάντα από εμάς τους Ελλαδίτες, έχουν να παρουσιάσουν για τον τόπο τους μια πλούσια χορευτική βιβλιογραφία που θα την ζήλευαν οι περισσότερες ελληνικές περιοχές. Ομως τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει κάνει ένα μεγάλο άλμα στην παραγωγή έρευνας, όπου οι Κύπριοι δεν φαίνεται να συμμετέχουν.

    Δίνουμε στη συνέχεια στους ανθρώπους του χορού, αλλά και σε άλλους που ενδιαφέρονται, όσα στοιχεία καταφέραμε να συγκεντρώσουμε. Πολλά από αυτά σίγουρα τα γνωρίζουν ή μπορούν να τα βρουν, άλλα είναι αρκετά δυσεύρετα. Η επιλογή των κειμένων, όπως και οι μεταφράσεις των ξενόγλωσσων, είναι του επιμελητή.

    Η έκδοση αυτή έχει σκοπό να δώσει μια εικόνα της κατάστασης ώστε να φανούν τα κενά και να έτσι να ωθήσει σε παραπέρα έρευνα. Γίνεται με την ευκαιρία της πρώτης διημερίδας για το χορό, που θα γίνει στη Λευκωσία τέλη Ιουνίου. Θα είναι ένα κάλεσμα σε όσους ασχολούνται με το χορό εκεί, ώστε να καταγραφούν οι ζωντανές δυνάμεις και να διαγραφούν οι κατευθύνσεις όπου προτίθενται να στραφούν.

    Το παραπάνω κείμενο πρόλαβε να δημοσιευτεί στο αφιέρωμα του περιοδικού “Παράδοση και τέχνη” που ετοιμάσαμε βιαστικά ώστε να στραφεί στην Κύπρο η προσοχή των ανθρώπων του χορού της Ελλάδας. Δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε ορισμένους από τους συγγραφείς από τα βιβλία των οποίων δανειστήκαμε κείμενα – ελπίζουμε να μας το συγχωρήσουν. Δεν θέλαμε να λείπουν από μια έκδοση που φιλοδοξεί να έχει το σύνολο των δημοσιευμένων γνώσεων για το θέμα. Ακόμα, ζητήσαμε από τα μέλη μας στην Κύπρο να στείλουν μια παρουσίαση της σχολής ή του χορευτικού τους συγκροτήματος. Δυστυχώς όμως ελάχιστοι πρόλαβαν στο μικρό χρονικό διάστημα που έμενε. Αν το θελήσουν θα μπορέσουν να συμπεριληφθούν σε μια εμπλουτισμένη επανέκδοση.

    Συμπληρώσαμε το λεύκωμα με τα χαρακτικά του 19ου αιώνα που βρίσκονται στη συλλογή του επιμελητή, είτε παρουσιάζουν σκηνές χορού είτε όχι. Θελήσαμε έτσι να βάλουμε τον αναγνώστη στην ατμόσφαιρα της εποχής από όπου προέρχονται τα ιστορικά κείμενα, και συγχρόνως να δώσουμε στη δημοσιότητα αυτές τις σπανιότατες εικόνες από την ιστορία του νησιού ώστε να ικανοποιήσουμε και όσους δεν ενδιαφέρονται ειδικά για το χορό.

                                                                              Αλκης Ράφτης

Σημείωση
Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε στο λεύκωμα Χορός και ιστορία στην Κύπρο, όπως και ορισμένα άλλα κείμενα που παρατίθενται στην παρούσα ιστοσελίδα.